Voor iedereen, voor de gestorvenen en voor de stervelingen heb ik dit requiem geschreven. Immers ook over deze dingen hoor je te zingen. Samen te zingen. De angst voorbij, de dreiging voorbij. Een lied, een gebed, de stem van de stervende op de lippen genomen, een requiem.

Hier en daar kwam ik het prachtige ‘In Paradisum’ tegen. Een lied uit het aloude requiem, waarin engelen de gestorvene naar de hemel begeleiden. Maar toen ik alle teksten las, kreeg ik een beetje de kriebels: het was allemaal wel erg hemels. Natuurlijk wist ik wel dat het om teksten gaat die door de eeuwen heen gebruikt werden en daardoor een heel eigen dynamiek hebben, maar toch ………..

Luister naar: 2.01-Justorum animae
“Waar zijn gebleven de doden op de bodem
van de zee, de onder de voet gelopen soldaten,
in de woestijn verloren zielen, op de weg
gestorven onschuldigen, de verhongerden,
verraden helden, geknakte sterken?”

In ons onzekere bestaan hebben we in ieder geval één zekerheid: dat we ooit zullen sterven. Sterven hoort, net als geboren worden, bij het leven. Terwijl we bij de geboorte van een mens spreken van een wonder, waar we ons over verheugen en waar we stem aan geven, blijft sterven toch een soort geheim, waar we maar moeilijk over kunnen spreken.

Luister naar: 2.02-Justorum animae 
Hebt Gij hen niet gehoord, die nog riepen,
de kreten van nood, het kreunen
van de zieken, hun laatste woord?
Niet verlaten zoudt Gij
de werken van uw handen.

Tijdens het lezen van teksten van het bekende aloude requiem had ik het gevoel dat er iets wezenlijks werd overgeslagen. Dat was het aardse leven zelf, de persoonlijke weg, die een mens vanaf zijn geboorte is gegaan. Bij het sterven gaat het niet alleen over wat er misschien daarna komt. Het gaat vooral over wat eraan is voorafgegaan, zowel voor de stervende als voor zijn of haar omgeving. Over terugkijken gaat het, over loslaten, over eenzaamheid, maar ook over gezamenlijkheid. Het gaat over twijfel, angst, maar ook over aanvaarden en verlangen.

Luister en kijk naar: 3.01-Kyrië
Denk aan uw barmhartigheid, Heer,
aan uw liefde door de eeuwen heen.
Ontferm U.

Voor religieuze mensen komt God dichterbij, voor anderen de rust, het loslaten van het leven en het zich overgeven aan de Liefde, die groter is dan de dood. Dat heb ik – met een religieuze notie, want daarbij voel ik me thuis – geprobeerd te verwoorden in dit requiem. Langs de wegen van het oude verhaal, maar door de berm misschien, zonder al te stellig te zijn. Met ruimte. Met troost. Met het gevoel dat het, ook hierna, goed zal zijn, hoe dan ook.

IN PARADISUM
Niet bang en zoekgeraakt: een koor
van lichtgestalten zal je vinden.
Ontslapen zul je in de Naam,
opgenomen worden in het geheim
van de verborgene. Leven
in de woning van de Eeuwige.

Zoals ook in eerdere oratoria heb ik nieuwe taal gemaakt op grond van schriftgedeelten uit de bijbel en – in dit geval – van oude teksten uit de katholieke traditie. Zoals de Latijnse titels die in dit nieuwe stuk zijn verwerkt, verwijzen naar het oorspronkelijke requiem. Ik probeer steeds een vertaalslag te maken. Niet alleen de woorden pas ik aan aan deze tijd, maar ook de inhoud, die in theologisch opzicht door de eeuwen heen mee verschuift. Waar ik heel zorgvuldig mee probeer om te gaan is de betekenis.

Kijk en luister hier naar: ‘Libera me’
“Maak mij vrij van wat mij heeft gebonden:
de last, de liefde, blijdschap, pijn.
Til mij uit boven leven tot nog toe.”

Inhoud

 Componist: Hugo Berkhout (1958)
Hugo studeerde orgel en muziektheorie aan het Stedelijk Conservatorium Groningen en muziekwetenschap aan de Rijksuniversiteit in Utrecht. Hij was werkzaam als muziekdocent en momenteel houdt hij zich zijn eigen studiobezig met arrangeren en componeren. Daarnaast begeleidt hij cd-projecten, schrijft hij teksten voor booklets bij cd-uitgaven en recensies van concerten. Ook geeft hij  privélessen.
“Bram Stellingwerf, dirigent tijdens de eerste uitvoering, noemde de muziek “mild, met licht impressionistische inslag.” Mooi gezegd. Dat heb ik in ieder geval nagestreefd. De orgelpartij is obligaat, d.w.z. een zelfstandig onderdeel van het geheel, en is dus géén instrumentale begeleiding van wat het koor laat horen. Het harmonische beeld valt pas op z’n plek als het orgel volledig mee gaat doen.”

Een nieuwe Nederlandstalige dodenmis voor koor, mezzosopraan en orgel.  Géén felle, schrijnende of dissonante muziek, ook géén zoet‐romantische recht‐toe‐recht‐aan‐harmonie, maar ‘mild, met licht impressionistische inslag’.

Moeilijkheidsgraad: voor geoefende cantorijen en (kamer)koren.

Het requiem is verkrijgbaar bij muziekuitgeverij Intrada:  www.intradamusic.nl.
U kunt ook even bellen of mailen met uitgever Jan de Jong: 0513-688951,  info@intradamusic.nl.

Voorbeelden uit de partituur
In Paradisum